دارک پترن یا الگوی تاریک

وقتی طراحی وب سایت به فریب کاربران تبدیل می شود! احتمالا برای شما هم پیش آمده که درحال خرید اینترنتی یا استفاده از یک اپلیکیشن موبایل،

ناگهان متوجه شوید کاری انجام دادید که قصد انجام آن را نداشتید.

اگر این تجربه برای شما آشناست، احتمالا قربانی یک الگوی تاریک (DARK PATTERN) شده اید.

وارد یک سایت معتبر شده اید، در این مقاله میخواهیم درباره ی این مفهوم، نمونه های رایج آن و تاثیراتش در فضای دیجیتال ایران صحبت کنیم.

دارک پترن یا الگوی تاریک چیست؟

الگوی تاریک به تکنیک های طراحی گفته می شود که با استفاده از ترفندهای روان شناختی، کاربران را به انجام کارهایی سوق می دهند که ممکن است به نفعشان نباشد.

این تکنیک ها معمولا به گونه ای طراحی شده که کاربر متوجه فریبکاری نشود مثلا: وارد سایت یا اپلیکیشنی می شوید که شما را به انجام یک بازی دعوت می کند، یک بازی یا چند سوال ساده که به تعدادی از برندگان جوایزی چشم گیر اعطا می شود.

برای شرکت در این مسابقه کافی است ماهیانه دو هزارتومن پرداخت کنید که از اعتبار شما به صورت خودکار کم  شود، در ضمن سه ماه اول رایگان است.

اکثر کاربران ثبت نام میکنند چرا که سه ماه اول رایگان است و بعد از سه ماه میتوانند شرکت در مسابقه را لغو کنند، غافل از اینکه ۸۰ درصد افراد فراموش می کنند و از آنجا که مبلغ ناچیز است متوجه کم شدن آن نمی شوند و برای مدت ها شاید سال ها مبلغی پردرآمد برای وب سایت، شرکت و یا اپلیکیشن مربوطه می شوند.

اما این کلاهبردارهای قانونمند ترفندهای دیگری هم در آستین دارند.افرادی که برای لغو اقدام می کنند ابتدا باید هوشمندانه و ریزبینانه به دنبال کلید لغو بگردند، چون طراحان

قسمتی قرار می دهند که کاربر کلافه شده و اقدام لغو را به زمانی دیگر موکول کند.

بعد از یافتن کلید کاربر با پرسشنامه ها، صفحات تبلیغاتی متعددی روبه رو می شود تا فرآیند لغو زمان بر، کسل کننده و سخت شود. معمولا چندبار خطا (EROR ) اتفاق می افتد و با پوزش از شما می خواهند تا زمان دیگری اقدام نمایید.

نیاز به توضیح نیست که با این ترفند های غیراخلاقی چگونه به مقصود خود می رسند، مثال عینی دارک پترن سایت آمازون که از طریق این لینک توضیحات بیشتر را میتوانید

مشاهده کنید:

https://www.instagram.com/p/DE2P4R-AjJL/?igsh=M2YxN2xlN3E2NHl2

ناگفته نماند که در ایران هم دارک پترن با گسترش استفاده از پلتفرم های دیجیتال کم کم خودشان را نشان دادند:

۱ ـ  فروشگاه های اینترنتی: بعضی فروشگاه ها از تله های زمان دار استفاده می کنند تا شمارا ترغیب کنند سریع تر خرید کنید، یا مثلا دکمه های گمراه کننده ای طراحی می کنند که شما را به سمت خرید محصولات اضافی سوق می دهند.

۲ ـ  اپلیکیشن های موبایل: بعضی از اپلیکیشن ها شما را مجبور می کنند تا برای استفاده از خدماتشان حتما اطلاعات شخصی تان را به اشتراک بگذارید یا در خبرنامه ها عضو شوید.

۳ ـ خدمات آنلاین: بعضی خدمات آنلاین، مثل خرید بلیط یا رزرو هتل، در مراحل پایانی هزینه های اضافی را به شما تحمیل می کنند، بدون اینکه قبلا به شما اطلاع داده باشند.

راه حل چیست؟

۱ـ  اولین قدم این است که کاربران درباره این موضوع و نحوه شناسایی آموزش ببینند.

۲ـ  بهتر است کاربران پیش از پرداخت یا انجام هرگونه تراکنش مالی قوانین و شرایط سایت را به صورت خلاصه بررسی کنند.

۳. تخلفات از این دست را به مراجع گزارش کنید.

۴ـ اطلاعات بانکی خود را در صفحات ذخیره(SAVE ) نکنید.

۵. هرگز اجازه برداشت خودکار را به هیچ وب‌سایتی ندهید.

سخن پایانی

دارک پترن یک مشکل جدی در دنیای دیجیتال است که می‌تواند به اعتماد کاربران آسیب بزند و تجربه‌ی آن‌ها را خراب کند. در ایران هم با رشد سریع فناوری، این مسئله نیازمند توجه بیشتری است.

اگر به عنوان کاربر آگاهی بیشتری داشته باشید و به عنوان شرکت ها و توسعه دهندگان، اخلاق محور عمل کنیم، می‌توانیم فضای دیجیتال بهتری ایجاد کنیم.